Nafarroako Unibertsitate Publikoak (NUP) euskaraz editatu eta argitaratu du “Olinpiada matematikoa” liburua, olinpiada matematikoan parte hartu nahi duten Bigarren Hezkuntzako gazteei zuzendua. Olinpiada matematikoek matematikaren irakaskuntza arautuaz haratagoko problemak ebaztea sustatzen dute. Obraren egilea Daniel Lasaosa Medarde da, Telekomunikazioko ingeniaritza ikasia NUPen. Espainiako Olinpiada Matematikoko hainbat ediziotan parte hartu zuten Nafarroako ikasleen prestatzailea izan da, baita Nazioarteko Olinpiada Matematikoan (IMO), Iberoamerikako Olinpiada Matematikoan eta European Girl Mathematical Olympiaden (EGMO) Espainia ordezkatu duten ikasleena ere.
Argitalpen berriaren azala.
Materiala Bigarren Hezkuntzako ikasleei olinpiada matematikoaren oinarriak ematera edo sakontzera bideratuta dagoen arren, baliagarria izan daiteke matematika, eta, oro har, asmamenari lotutako problema matematikoak gustuko dituenarentzat ere. Ehun orrialde pasatxoren bidez, liburuak “oinarrizko matematikaren” zatitzat hartzen diren lau arlo hartzen ditu: Aljebra, Konbinatoria, Geometria klasikoa eta Zenbakien teoria. Liburuaren sarreran azaltzen den moduan, “matematikako jakintza-arlo horiek, beste herrialde batzuetan oso presente daudenak, ia ez dira ageri Espainiako Bigarren Hezkuntzako gaitegi ofizialean”.
Liburu honetako materialaren parte handi bat arlo horietako batzuk Bigarren Hezkuntzako ikasleei ezagurazteko eta hurbiltzeko saiakera moduan sortu zen, arlo horiei buruz ikasten has daitezen. Kapitulu batzuk apur bat aurreratuago direla uler daiteke, esaterako, ekuazio funtzionalei dagozkienak. “Halaber, garrantzitsua da esatea ez dela xehe-xehea: jorratu gabe gelditzen da Geometria klasikoa, eta hartzen dituen hiru jakintza-arloetan aurreneko pausoak besterik ez ditu ematen, irakurleak hortik abiatuz egin nahi dituena bezain luzeak (eta ederrak) izan daitezkeen bideetan aurrera egiteko”.
Olinpiada matematikoak
Gaur egungoen moduko lehiaketa matematikoak XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen lehen erdian sortu ziren, eta batez ere Europako erdialdean eta ekialdean zabaldu ziren. Haien helburua beti izan da ikasleek irakaskuntza matematiko araututik harago doazen problemak ebatz ditzatela sustatzea. Maila desberdinetako txapelketa matematikoak dauden arren, Nazioarteko Olinpiada Matematikoa (IMO) da garrantzitsuena, eta Bigarren Hezkuntzako ikasleek parte hartzeko egiten da. Espainiako Olinpiada Matematikoa 1963-1964 ikasturtetik egiten da.
Lehenbiziko 25 edizioetan, Europa ekialdeko herrialdeak izan ziren nagusi Nazioarteko Olinpiada Matematikoan modu nabarmen eta eztabaidaezinean, bereziki Hungariakoak, Errumaniakoak eta Sobietar Batasunekoak. Duela 30 urte pasatxotik hona, Txinak eta Estatu Batuek bat egin zuten herrialde indartsuenekin lehiaketa horretan, eta azken 15 urteetan beste herrialde batzuk hasi dira nabarmentzen, adibidez Vietnam, Singapur, Hego Korea eta Iran.
Asmamena eta sormena
Olinpiada matematikoetan nolabaiteko ezagutza matematikoa behar den arren, lehiaketa horiek asmamenaren eta sormenaren garrantzia azpimarratzen dute. “Hori dela eta esanen diogu matematika ezagutzen ez duen norbaiti ez dela olinpiadetako matematikaren bereizgarria gehiago, hobeki era lasterrago kalkulatuz problemak ebaztea, baizik eta modu alternatiboan eta asmamenez pentsatzea, hain zuzen ere gutxiago kalkulatzeko, edota ezer ere ez kalkulatzeko”, dio liburuaren sarrerak.
Olinpiadetako problemen beste bereizgarri bat da ez dagoela errezeta miragarririk edo huts egiten ez duen metodorik, beti funtzionatzen duen horrelakorik. Erdiko edo goiko mailako problema bakoitza ebazteko, egoera partikular horri egokitzen zaion metodoa diseinatu behar dugu, eta prozesu logiko zuzena eta osoa eraiki ebazteko, ziurtatuz, betiere, bidean ez dugula ebatzi gabekorik edo arrazoiketa osatu gaberik edo akastunik utzi.
Olinpiadetako matematika paregabeko tresna bihurtzen da horrela, aldi berean sustatzen eta garatzen baititu askotarikoak eta baliotsuak diren gaitasunak: asmamena eta sormena, intuizioa, ereduen identifikazioa eta erabilera, estrategien diseinua eta aukeraketa, zorroztasun logikoa eta pentsamendu autokritikoa.